آیا میدانید...

لامرد نامی است جدید که مشهور شدن آن از دوره ی پهلوی به بعد می باشد. پیش از آن، این منطقه به نام تراکمه معروف بوده که این نام نیز قدمتی بیش از پانصد سال ندارد. اسم تراکمه مربوط به قرن دهم هجری قمری است، زمانی که طایفه ی تراکمه در کنار کوه سادول ساکن شده بودند. آن ها آبادی کوچکی را بنا کردند و نام طایفه و ایل خود را برای آن جا انتخاب نمودند. ما به دنبال این هستیم که بدانیم در دوره ای که گبریان در این منطقه زندگی می کرده اند یعنی دوره ی ساسانی و حتی قبل ازآن، نام این جا چه بوده است؟ پیدا کردن نام قدیم منطقه در دوره های مختلف به خاطر زیاد نبودن منابع و متون قدیمی، سخت می باشد. آن چه مسلّم می باشد این است که در دوره ی ساسانی، این منطقه آباد بوده چرا که آثار گبریان در کوه ها و دشت های لامرد، هنوز مشهود و باقی است. حتی در مناطق اسیر، گله دار، خَشت و اشکنان، آثاری مربوط به قبل از ساسانیان نیز مشاهده می شود که به نظر می رسد این مناطق، حکومت سواحل خلیج فارس را نیز در دست داشته اند. ما آثار و نوشته های این دوره ها را مطالعه نمودیم. با بررسی سفرنامه ی نثارخوس که مأمور اسکندر بوده و گزارشی از مناطق ساحلی تهیه کرده است، نتوانستیم به نتیجه ای برسیم. منبع دیگر ما، کارنامه ی اردشیر بابکان است که از حمله ی اردشیر اول به مناطق ساحلی نیز درآن سخن به میان آمده است. اردشیر خود در شهر گور اقامت داشته است. در منابع آمده که او به رقیب خود در روستای خوجران، در منطقه ی الار و در سواحل اردشیرخُره حمله نموده است. به نظر می رسد بعد ها نام خوجران به کُران (منطقه ی اسیر امروز) و نام الار به علامرودشت تغییر یافته باشد. اردشیر در زمان خود، بندر سیراف را می سازد. در آن دوره سیراف اهمیت پیدا می کند به گونه ای که مناطق ساحلی نزدیک به آن و حتی لامرد و مهر امروزی هم جزو آن محسوب می شده اند. مورّخان و جغرافی دانان عربی که به سیراف سفر کرده اند از اسامی ایراهستان و کُران نیز نام می برند. این اسامی تا اوایل دوره ی اسلامی هم وجود داشته است. بیشتر مورخان و جغرافی دانان، نام منطقه ی لامرد و مهر امروزی را ایراهِستان و کُران نامیده اند. در زمان حمله ی اعراب مسلمان به ایران، آنان در جنوب از طریق بحرین وارد خاک فارس شده و مناطق زیادی را به تصرف خود در می آورند. آن طور که از بررسی ها بر می آید مناطق کران و کاریان را به خاطر وجود قلعه های محکم، نمی توانند تصرف کنند و مردم این مناطق تا قرن سوم هجری قمری در دین خود که زردشتی بوده است، باقی مانده اند. از قرن سوم هجری به بعد طوایف عرب آل ابی زهیر و جویم ابی احمد به این منطقه آمده اند و از آن به بعد این مناطق نام سیف به خود می گیرند. نام مُهر، لامرد و جَم امروزی به سیف ابی زهیر معروف می شود. در آن زمان نام های ایراهستان، کران، نایبند و سیراف هم مشهور بوده اند. در قرون سوم و چهارم هجری قمری، سید عفیف الدین موسی از طرف بندر کنگ (لنگه) برای تبلیغ دین اسلام وارد منطقه ی گبر نشین کران و کاریان می شود. نیرو های سید تمام قلعه های گبریان در سراسر منطقه از برازجان گرفته تا لنگه (یعنی ایراهستان پایین) و مناطق علامرودشت، خنج، جویم و کاریان (یعنی ایراهستان بالا) را فتح می کنند. از عفیف الدین موسی معروف به شاه زندو بیرمی تذکره ای دست نویس به خط سید علی اکبر بیرمی باقی مانده که در آن درباره ی فتح قلعه های گبریان توسط نیرو های او، توضیح داده شده است. این تنها منبعی می باشد که ما می توانیم با بررسی دقیق آن، به نام قدیم منطقه دست پیدا کنیم. تذکره ی شاه زندو از چند قسمت تشکیل شده است که هر قسمت به یکی از فرماندهان شاه زندو و نحوه ی تسخیر قلعه توسط وی می پردازد. ما در این مقاله به آن قسمت از تذکره که مربوط به فتح قلعه های واقع در محدوه ی بیخه جات است، توجه می کنیم و مورد بررسی قرار می دهیم. شاه زندو سه فرمانده ی خود را به این مناطق اعزام می کند. امیر خوشنام زندوی مأمور تسخیر قلعه ی کران و بُرکان در سمت غربی بیخه جات (اسیر-جم)، شیخ حسن انصاری مأمور تسخیر قلاع واقع در خَشت و سوداب گرد (اشکنان) در قسمت شرقی بیخه جات و امیر جعفر و فرزندش حسن، مأمور تسخیر قلاع سروردان و فوم در منطقه ی مرکزی بیخه جات (لامرد) می شوند. کران و برکان به مناطق اسیر، گله دار، فال و مهر امروزی اطلاق می شده است که نام کران هنوز باقی مانده است و برکان به فال گفته می شده است. جدره و گرازدان هم که در این تذکره از آن ها اسم برده شده است، همان مهر امروزی می باشد. این منطقه در دوره ی صفوی با ورود سادات به آن، نام مُهر به خود می گیرد. لازم به ذکر است که در دوره ی شاه عباس صفوی، مناطق مهر، فال، گله دار و اسیر کنونی با ورود طایفه ی لُر گلّه دار نام گله دار به خود می گیرد و در آن دوره به این نام معروف بوده است. نام منطقه ی خَشت نیز هنوز باقی مانده است.